Ποιά παιδαγωγική σχολή κατά την άποψή σας εφαρμόζεται στο ελληνικό σχολείο. Τεκμηριώστε.
Το σχολείο είναι ένα πολυδιάστατο πεδίο, στο οποίο συνεπιδρούν θεσμοί, η ίδια η εκπαιδευτική διαδικασία, η σχέση των εμπλεκομένων σε αυτήν και η διαπολιτισμικότητα1. Στο πλαίσιο αυτό η παιδαγωγική επιστήμη εξετάζει τη διδασκαλία σε επίπεδο τόσο θεωρητικών αρχών όσο και εκπαιδευτικών μεθόδων2.
Από το 2001 στην υποχρεωτική εκπαίδευση περιλαμβάνονται τα διαθεματικά ενιαία πλαίσια προγράμματος σπουδών (ΔΕΠΠΣ). Σκοπός των ΔΕΠΠΣ είναι να συσχετιστεί η σχολική γνώση με τα ενδιαφέροντα των μαθητών και με διάφορες καταστάσεις της ζωής. Τέτοιες δραστηριότητες είναι η αγωγή σταδιοδρομίας, η αγωγής υγείας, η περιβαλλοντικής αγωγή, και τα προγράμματα Comenius- Leonardo daVinci και eTwinning. Η επεξεργασία των θεμάτων των ΔΕΠΠΣ, διέπεται από τις αρχές που εφαρμόζονται στα προγράμματα των σχολικών δραστηριοτήτων, οι οποίες είναι: η διεπιστημονική θεώρηση, η βιωματική προσέγγιση, το άνοιγμα του σχολείου στην κοινωνία, η ανάπτυξη δημοκρατικού διαλόγου και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης3. Ακόμη με τη συνδρομή κονδυλίων του εθνικού στρατηγικού πλαισίου ανάπτυξης (ΕΣΠΑ) εισάγονται η χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών στα σχολεία και έτοιμα προγράμματα με εικονικά μαθήματα και πειράματα.
Παρά τις καινοτόμες δράσεις και τις συνεργατικές προσεγγίσεις, κυρίως στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, το ελληνικό σχολείο βρίσκεται πιο κοντά στην Εβαρτιανή και σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως στη διδασκαλία των θρησκευτικών στη φιλοσοφίζουσα παιδαγωγική σχολή. Πολλοί μαθητές και εκπαιδευτικοί διαπιστώνουν ότι οι σκοποί και οι στόχοι των παραπάνω δράσεων μένουν ανεκπλήρωτοι. Επίσης αγνοούνται τα ειδικά χαρακτηριστικά κάθε σχολικής μονάδας με αποτέλεσμα να μην αποφεύγεται ο συγκεντρωτισμός4. Επομένως δεν διευκολύνεται η χρήση διαφοροποιημένης πρακτικής τόσο κατά τη διδασκαλία, όσο και κατά την αντιμετώπιση του κάθε μαθητή ως ξεχωριστής οντότητας.
Κατά την εκπαιδευτική διαδικασία ο μαθητής πλήττει γιατί βλέπει συνολικά το σχολείο σαν αγγαρεία. Ο πρωταρχικός ρόλος επομένως του εκπαιδευτικού είναι να τραβήξει το ενδιαφέρον του μαθητή. Γι’ αυτό απαιτείται να υπάρχει ένα σχέδιο μαθήματος. Το σχέδιο αυτό υπάρχει στο ελληνικό σχολείο αλλά δύσκολα τηρείται ειδικότερα σε μια τάξη κατα μέσο όρο 30 μαθητών, όπου ο μοναδικός καθηγητής με ένα βιβλίο είναι υποχρεωμένος να αναπτύξει διδακτική σχέση με τους μαθητές μέσα σε μία ώρα. Ακόμα και η χρήση εποπτικών μέσων (προτζέκτορας) χρειάζεται μεγάλη οργάνωση και προετοιμασία εκ μέρους του εκπαιδευτικού πολύ πρίν ξεκινήσει το μάθημα. Έπειτα ο εκπαιδευτικός πρέπει να απαντάει στις απορίες των μαθητών του τη στιγμή που τον ρωτάνε, γιατί εκείνη τη στιγμή δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για τη μάθηση. Αν δεν υπάρχει ένα λεξικό ή ένας υπολογιστής με πρόσβαση σε ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες, ο εκπαιδευτικός δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε αυτήν την περίπτωση, γιατί δεν είναι παντογνώστης. Δεν μπορεί δηλαδή να ανταποκριθεί σε ένα δασκαλοκεντρικό σύστημα. Όλες αυτές οι παράμετροι εκφράζουν την ερευνητική παιδαγωγική
Η αξιολόγηση στο ελληνικό σχολείο είναι καθαρά γνωστική. Δεν υπάρχει αξιολόγηση της λογικής, της ηθικής, των στόχων ή συναισθηματική, όπως για παράδειγμα η αγάπη για τη φύση. Δηλαδή η αξιολόγηση των μαθητών στο ελληνικό σχολείο γίνεται με μεθόδους της θετικιστικής παιδαγωγικής που απλώς μετρούν το προιόν της γνώσης.
Ο εκπαιδευτικός χρόνος είναι επίσης μια πολύ σημαντική παράμετρος. Ειδικότερα όταν πρέπει να διδαχτούν πολλά μαθήματα. Ο χρόνος είναι ανεπαρκής και η έλλειψή του οδηγεί στην ιεράρχηση σε μαθήματα πρωτεύουσας και δευτερεύουσας βαρύτητας. Έτσι η γνώση υπερτροφολογείται σε βάρος της δημιουργικότητας, της φαντασίας και γενικότερα της προσωπικότητας του μαθητή5. Αυτό είναι ένα ακόμα χαρακτηριστικό της θετικιστικής αντίληψης πάνω στην παιδαγωγική.
Επομένως με βάση τα παραπάνω η παιδαγωγική σχολή που εφαρμόζεται στο ελληνικό σχολείο είναι η πειραματική και σε ορισμένες περιπτώσεις η ερευνητική. Πολλές από τις δραστηριότητες καθώς και τα προγράμματα που προτείνονται απ’ το υπουργείο δανείζονται στοιχεία από την κριτική παιδαγωγική και την ομαδοσυνεργατική μέθοδο.
Ποιά σχολή σας εκφράζει και γιατί;
Η φιλοσοφίζουσα σχολή αντιμετωπίζει την παιδαγωγική επιστήμη σαν μια «καθαρή» πνευματική κατάκτηση ξεκομμένη από την πραγματικότητα, που μελετά την σχέση αισθημάτων και συμβόλων. Με τη φιλοσοφίζουσαπαιδαγωγική εκφράζονται οι θέσεις του υποκειμενικού ιδεαλισμού. Αυτές οι θέσεις έχουν συνδεθεί με το μυστικισμό και τις μεσσαιωνικές θεολογικές αντιλήψεις, οι οποίες σε καμία περίπτωση δεν έχουν επιστημονική βάση αλλά παραμένουν υποθέσεις.
Ο λογικός θετικισμός6 απορίπτει τη θεωρία περί της θεϊκής προέλευσης του ανθρώπου και υποστηρίζει ότι οι μεταφυσικές προτάσεις στερούνται νοήματος εφόσον δεν μπορούν να αποδειχτούν. Όσον αφορά τη διδακτική ο θετικισμός παρέχει σαφείς μεθοδολογικές οδηγίες. Στοχεύει στον εξοπλισμό των εκπαιδευτικών με μια πληθώρα δεξιοτήτων και τεχνικών, ανάμεσα στις οποίες μπορούν να επιλέξουν για να καταστούν αποτελεσματικότεροι στο διδακτικό του έργο. Τέτοιες είναι ο μπιχεβιορισμός και ο βιολογικός ντετερμινισμός. Ο θετικισμός βάζει στο κέντρο το αντικείμενο όμως αδιαφορεί για τον ανθρώπινο παράγοντα παραβλέποντας τη συνθετότητα των σχολικών τάξεων2.
Στην ερευνητική σχολή αντικαθιστάται η αιτιοκρατική αντίληψη με την πιθανοκρατική και ο εκπαιδευτικός τοποθετείται στο επίκεντρο ως άνθρωπος/υποκείμενο. Αναγνωρίζειται η αξία της πρακτικής γνώσης, που μπορούν να παράγουν οι εκπαιδευτικοί μέσα από την καθημερινότητά τους, παράλληλα με την επιστημονική (αντικειμενική) γνώση. Η ερευνητική Τονίζειται και η ανάγκη νοηματοδότησης της επιστημονικής γνώσης από τις προσωπικές αντιλήψεις και εμπειρίες των εκπαιδευτικών. Έχει κατηγορηθεί από τους θετικιστές ότι εμπεριέχει τον κίνδυνο ανακύκλωσης του υποκειμενισμού. Από τη μεριά τους οι στοχαστές κατηγορούν τους καθηγητές που ακολουθούν το ερευνητικό μοντέλο για ακαδημαϊσμό2.
Από τις τρεις επιστημολογικές σχολές μόνο η κριτική παιδαγωγική αναφέρεται σε ένα σύνολο θεωρητικών αρχών, που βάζουν την πολιτική ως κεντρικό γνώρισμα της εκπαιδευτικής θεωρίας και πρακτικής. Αυτό ριζοσπαστικοποιεί την εκπαιδευτική διαδικασία σε αντίθεση με τη συντηρητική άποψη ότι η παιδαγωγική είναι απλώς ένα σύνολο στρατηγικών και δεξιοτήτων προκειμένου να διδάξουμε ένα προκαθορισμένο θέμα. Οι στόχοι του εκδημοκρατισμού και της χειραφέτησης του ατόμου δεν περιέχονται στις άλλες δύο σχολές. Η γνώση σύμφωνα με το στοχαστικό-κριτικό μοντέλο δεν μπορεί να είναι ούτε ουδέτερη ούτε υποκειμενική, αλλά η συμμετοχή στην ανάπτυξή της θεωρείται κοινωνική και πολιτική ενέργεια7.
Η μαθητοκεντρική παιδαγωγική προτείνει ότι η διδασκαλία πρέπει να προσαρμόζεται ανάλογα με τις ανάγκες του ατόμου και της κοινωνίας. Δίνεται έμφαση στη μάθηση μέσω διαφόρων δράσεων και όχι των τυπικών αναλυτικών προγραμμάτων8. Ο Ντιούι έδωσε το φιλελεύθερο, αντιαυταρχικό χαρακτήρα στην αμερικάνικη εκπαίδευση που κρατιέται έως σήμερα. Η έμφαση στον πειραματισμό, η ευελιξία στα προγράμματα, η σημασία που δίνεται στο ενδιαφέρον των μαθητευομένων θεσμοθετήθηκαν στο αμερικάνικο σχολικό σύστημα υπό τη δική του επιρροή.
Στη μαθητοκεντρική παιδαγωγική ανήκει και η Μοντεσοριανή μέθοδος της ομαδοσυνεργατικής μάθησης9. Η Μοντεσόρι το παιδί μαθαίνει αυθόρμητα. Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να λειτουργούν ως εκείνοι που δομούν το παιδικό περιβάλλον ώστε αυτό να παράσχει περισσότερες ευκαιρίες για μάθηση. Το Μοντεσοριανό δομημένο περιβάλλον επιτυγχάνεται με τα εκπαιδευτικά υλικά και παιχνίδια και με την κατασκευή των σπιτιών των παιδιών. Η Μονετσόρι συνέλαβε την ιδέα της «ανοιχτής τάξης», όπου τα πολύ μικρά παιδιά δεν αναγκάζονται να ζήσουν σε κτίρια που έχουν κατασκευασθεί από και για τους ενήλικες, αλλά σε φιλικούς και ευχάριστους χώρους, όπου ακόμα και τα αντικείμενα που χειρίζονται σέβονται τις διαστάσεις τους
Για τα παιδιά μεγαλύτερη σημασία έχει η άμεση εμπειρία της αιτίας και της επίδρασης. Ο μαθητής αισθάνεται καλύτερα όταν οι αποφάσεις του βασίζονται στα γεγονότα παρά στη διαίσθηση. Η πραγματικότητα είναι συχνά σύνθετη παρ’ όλ’ αυτά το παιδί μπορεί να τη συλλάβει μέσα από τη δική του πρωτοβουλία και σύμφωνα με τα δικά του ενδιαφέροντα. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω μιας παιδαγωγικής μαθητοκεντρικής στο σύνολό της, η οποία θα βοηθάει τους μαθητές να γίνονται χρήσιμοι και δημιουργικοί ανακαλύπτοντας τον εαυτό τους και την κοινωνία. Έτσι οι μαθητές οδηγούνται στην ανάπτυξη των προσωπικών τους δυνατοτήτων, απολαμβάνουν τη μοναδικότητά τους σε ένα σχολείο που σέβεται την προσωπικότητά τους και μαθαίνει σε κάθένα να είναι ο εαυτός του. Με αυτόν τον τρόπο το σχολείο βοηθάει το μαθητή να διαλέγει σταδιοδρομία και να βρίσκει εκπλήρωση στις σχέσεις του με τους άλλους ανθρώπους.
Το σχολείο μπορεί να γίνει ανοικτό και ευέλικτο ως προς τον εκπαιδευτικό ο οποίος θα έχει δυνατότητα παρέμβασης και αυτενέργειας στο περιεχόμενο και μέθοδο διδασκαλίας. Το πρόγραμμα σπουδών μπορεί να γίνει στοχοκεντρικό ώστε να μπαίνουν σαφείς στόχοι γνώσεων και δεξιοτήτων και από τις οποίες να απορρέει η επιλογή περιεχομένων και διάρθρωσης της ύλης και οι μέθοδοι διδασκαλίας και αξιολόγησης. Επίσης ένα μαθητοκεντρικό παιδαγωγικό πλαίσιο ωφείλει να είναι διαθεματικό ώστε οι βασικές δεξιότητες-ικανότητες καθώς και η ανάπτυξη θεμάτων και αξιών σε όλο το εύρος των επιμέρους μαθημάτων.
Έτσι ικανοποιείται και το πρόταγμα της κριτικής παιδαγωγικής για τη χειραφέτηση του ατόμου και τον εκδημοκρατισμό της κοινωνίας.
Βιβλιογραφία
1. Βέικου, X., Σιγανού, A., Παπασταμούλη E., Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών Θεμάτων, 13, 55-68 (2007)
2. Ματσαγγούρας, Η. Γ., Εισαγωγή στις επιστήμες της Παιδαγωγικής. (2004)
3. Εγκύκλιος σχολικών δραστηριοτήτων 2009-2010, Σχεδιασμός και υλοποίηση προγραμμάτων σχολικών δραστηριοτήτων για το σχολικό έτος 2009-2010, Αριθ.Πρωτ.81687/Γ7/9-07-2009/ΥΠΕΠΘ
4. Μαυρογιώργος, Γ., Περι σχολικής καινοτομίας http://schoolnet.protovoulia.org
5. Μπονίδης, Κ., Σύγχρονη εκπαίδευση, 131, 25-40 (2003)
7. Γέρος, Θ., Η παιδαγωγική του καταπιεζόμενου, (1977)
8. Ντιουι, Τ., Το Σχολείο και η Κοινωνία, (1982)
9. Κουτσουβάνου, Ε., Η Μέθοδος Montessori και η Προσχολική Εκπαίδευση, (1992)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.